 |
| Magurski Park Narodowy |
Park narodowy jest to obszar zachowany w stanie naturalnym lub zbliżonym do naturalnego, objęty ochroną prawną. Tereny objęte parkiem posiadają szczególną wartość naukową, przyrodniczą, krajobrazową, lub kulturową. Pierwszym parkiem narodowym był powołany w 1872 r. Park Narodowy Yellowstone na terenie Stanów Zjednoczonych Ameryki. Od tego czasu idea rozprzestrzeniła się na cały świat. Są czasem określane jako najlepsza idea Ameryki.
 |
| Park Narodowy Yellowstone |
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) definiuje parki narodowe w ramach II kategorii ochronnej jako duże obszary w stanie naturalnym, lub bliskim naturalnemu, powołane do ochrony wielkoskalowych procesów ekologicznych, złożoności gatunkowej i ekosystemów charakterystycznych dla danego terenu, które także stanowią podstawę dla środowiskowo i kulturowo zgodnych z nią aktywności duchowej, naukowej, edukacyjnej, rekreacyjnej i turystycznej. Parki narodowe mają wyróżniać się rozmiarem, cechami przyrodniczymi i krajobrazowymi na tle krajowym, czy międzynarodowym. W przeciwieństwie do parków krajobrazowych (kategoria V IUCN) parki narodowe są zazwyczaj (przynajmniej w strefach centralnych) niezamieszkałe, posiadają ograniczoną infrastrukturę i cechują się niewielkim wpływem człowieka na stan krajobrazu i przyrody.
Różnego rodzaju sanktuaria przyrody i dekrety chroniące przyrodę powoływano w różnych częściach świata od starożytności, miały one jednak cel utylitarny ochronę zasobów przyrodniczych przydatnych w gospodarce, bądź w myślistwie. Przykładem może być ochrona Puszczy Białowieskiej jako terenu łownego królów Polski i wielkich książąt Litwy. Współczesne formy ochrony środowiska wywodzą się z romantycznego zachwytu nad dziką przyrodą i zagrożeń związanych z postępującą industrializacją niszczącą w XIX wieku naturalne ekosystemy na niespotykaną dotąd skalę. Przykładem pierwszych działań może być ochrona góry Drachenfels w Siedmiogórzu opodal Bonn przez rząd Prus od 1836 r. We Francji od 1861 r. zaczęto powoływać rezerwaty artystyczne w miejscach krajobrazowo i przyrodniczo cennych. Prawdziwym przełomem było jednak powołanie w 1872 r. w Stanach Zjednoczonych Parku Narodowego Yellowstone w celu ochrony jej wyjątkowego krajobrazu przed osiedlaniem i transferem ziemi w ręce prywatne.
 |
| Szwajcarski Park Narodowy założony w 1914 r. |
Pierwszy park narodowy stał się sensacją w świecie zachodnim. Brytyjczycy jako pierwsi podchwycili ideę i zaczęli tworzyć parki w swoich koloniach. W 1879 r. założono pierwszy w Australii Królewski Park Narodowy na południe od Sydney. W 1885 r. powołano do istnienia najstarszy w Kanadzie Park Narodowy Banff. W 1887 r. powstał na Nowej Zelandii Park Narodowy Tongariro. Z początkiem XX wieku idea parków narodowych i wielkoobszarowych obszarów chronionych dotarła do kolejnych państw. W 1916 r. w celu skuteczniejszego zarządzania parkami i innymi federalnymi obszarami chronionymi powołano w Stanach Zjednoczonych Służbę Parków Narodowych (ang. National Park Service).
Pierwsze parki narodowe w Europie powołała Szwecja w 1909 r., do wybuchu II wojny światowej ta forma ochrony przyrody istniała w 12 krajach kontynentu, w tym w Polsce. Nowy impuls do powoływania parków narodowych przyszedł wraz z odbudową kontynentu po II wojnie światowej. W 1948 r. w Fontainebleau pod Paryżem powołano do istnienia Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody. W Wielkiej Brytanii i w Niemczech, krajach gdzie nie zachowały się żadne duże obszary dzikiej przyrody, powstały koncepcje obszarów chroniących krajobraz, zamieszkałych przez ludzi i promujących zrównoważony rozwój (w Polsce są to parki krajobrazowe). We Francji w latach 60. zaczęto powoływać parki według modelu mieszanego, gdzie oprócz strefy centralnej istnieje zewnętrzna strefa dostępowa, także mająca charakter ochrony krajobrazowej. Wiele państw zaczęło powoływać parki na bardziej masową skalę, jak np. w Norwegii, Szwecji, czy we Włoszech. Dziś istnieją tysiące parków narodowych w większości państw świata, funkcjonujące według różnych modeli.